Nakit Krediler
Nakdi kredileri belirli bir süre sonunda, faiziyle birlikte geri alınmak üzere, bankalar tarafından, müşterilerine verilen ödünç para olarak tanımlanabilir.
Nakdi krediler vadesi, amacı, geri ödeme şekli, teminat tipi gibi kriterlere göre sınıflandırılır.
- Spot Kredi: Firmaların kısa süreli nakit ihtiyaçları için kullandırılan; kullandırım anında vadesi ve faiz oranı belli olan kredilerdir. Bu krediler vadesinden önce kapanamaz ve faiz oranları değiştirilemez.
- Rotatif Kredi: Belirli bir vadesi olan, belirlenen limit içinde kalmak kaydıyla, istenilen zaman para yatırılıp çekilebilen, faiz oranı piyasa şartlarına göre değişen kredilerdir. Uygulamada azami vade bu kredilerde de 12 aydır. Bu kredilerin faiz ödemeleri Mart, Haziran, Eylül, Aralık sonu olmak üzere yılda 4 defa yapılır.
- Taksitli Ticari Krediler: Firmaların kısa ve orta vadeli finansman ihtiyaçları için kullandırılan, vade ve faizleri sabit, geri ödemesi eşit taksitler ya da esnek ödeme planlarıyla yapılabilen kredilerdir.
- Bankalarda farklı isimleri de bulunan Ticari Kurtaran Hesap (TKH) olan Ticari Kredili Mevduat Hesabı ile işletmelerin vadesiz hesaplarının eksi bakiyeye dönmesine izin vererek; çek, fatura, vergi gibi ödemeleri için gerekli olan anlık nakit ihtiyaçları karşılanabilir. Bu kredilerin faiz hesaplamaları ay sonları yapılıp bir sonraki ayın ilk günü müşteriye yansıtılır.
- Çek ve senet ile satış yapan müşterilere, anlık nakit ihtiyaçlarında önerilen ürünlerden biri de İskonto Kredisidir. Vadesi gelmemiş ticari bir senet veya çekin bankaya teslim edilmesi sonrasında, çek/senedin teslim alındığı tarih ile vadesine kadar olan süre için bir faiz hesaplaması yapılır. Çek/senet tutarından faiz, varsa komisyon ve vergiler düşüldükten sonra, kalan bakiye müşteriye ödenir. Kısaca çek/senedin vadesindeki değeri ile bugünkü değeri arasındaki farktır.
Türlerine Göre Krediler Nasıl Sınıflandırılır?
Kullandırılan krediler; nitelikleri, vadeleri, teminatları gibi öğelere göre farklı isimlerle ifade edilir.
Niteliklerine göre krediler; nakdi ve gayrinakdi krediler olarak 2 bölüme ayrılır.
- Nakdi krediler; belirli bir süre sonunda yani vadesi sonunda, faiziyle birlikte geri alınmak üzere tüzel ve gerçek kişilere bankalar tarafından verilen ödünç paradır.
- Gayrinakdi krediler ise; ticari bir iş veya taahhüdün banka tarafından garanti edilmesi, ya da işin/taahhüdün yerine getirilmesine bankanın kefil olmasıdır. Akreditif kredileri, teminat mektubu gibi…
- Vadesine göre krediler kısa, orta ve uzun vadeli olarak üçe ayrılır;
- 12 aydan kısa olan işletme kredileri Kısa Vadeli,
- Vadesi 12 ay ile 60 ay yani 5 yıl arasında olan işletme ve yatırım kredileri orta vadeli,
- Genellikle yatırım amaçlı kullandırılan ve 5 yıl üzeri vadesi olan krediler ise Uzun Vadeli Krediler olarak sınıflandırılır.
- Kullanım amaçlarına göre krediler üçe ayrılır;
- Bireysel Krediler; Tüketicilerin kişisel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla açılan kredilerdir.
- İşletme Kredileri; İşletmelerin üretim faaliyetlerini finanse etmek, işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla açılan kısa veya orta vadeli kredilerdir.
- Yatırım Kredileri; İşletmelere bina ve tesis yapımı, makine ve teçhizat alımı gibi sabit kıymetlerinin finansmanında kullanılmak üzere açılan orta ve uzun vadeli krediler olarak adlandırılır.
- Kaynağına göre krediler ikiye ayrılır:
- Banka Kaynaklı Krediler; Bankaların kendilerine ait öz kaynaktan, mevduat ve benzeri kaynaklardan kullandırdıkları kredilerdir.
- Banka Dışı Kaynaklı Krediler; Eximbank (Türk İhracat Kredisi Bankası) tarafından ihracatı artırmak amacıyla verilen krediler, diğer ülkelerin kendi ülkelerinden ihracatı teşvik amacıyla verdiği krediler, birden fazla bankanın ortak finansman sağlamak amacıyla bir araya gelerek verdiği sendikasyon kredileri olarak tanımlanır.
- Son olarak teminat tiplerine göre krediler ikiye ayrılır;
- Teminatsız krediler, diğer bir deyişle açık krediler; kredi müşterisinin itibarına ve kredibilitesine güvenerek, sadece müşteriin Genel Kredi Sözleşmesine imzasını alarak açılan krediler.
- Teminatlı krediler ise; kredi müşterisinin imzasının yanında, başka şahıs kefaleti veya maddi teminatların da alındığı kredilerdir. Teminatlı kredileri de kendi içinde 3’e ayrılır.
- Şahsi Teminatlı (Kefalet Karşılığı) Krediler; Kredili müşteri dışında bir veya birden fazla gerçek ya da tüzel kişi firmanın borçtan sorumlu olacak şekilde kredi sözleşmesine imza atması, yani kefil olmaları ile kullandırılan krediler olarak bilinmektedir.
- Maddi Teminatlı Krediler; Çek, senet, menkul rehni, emtia rehni, gayrimenkul ipoteği gibi maddi değerlerin teminat olarak alınması karşılığında açılan kredilerdir.
iii. Nakdi Teminatlı Krediler ise mevduat, hazine bonosu, devlet tahvili vb. değerler karşılığında kullandırılan kredilerdir.
Gayrinakdi Krediler: Teminat Mektubu Türleri Nelerdir?
Gayrinakdi krediler; ticari bir iş veya taahhüdün banka tarafından garanti edilmesi ya da işin/taahhüdün yerine getirilmesine bankanın kefil olmasıdır. Bu kredilerde müşterilere nakdi olarak bir ödeme yapılamamakta bankanın teminatına istinaden bir işin/taahhüdün yerine getirilmesi kaydıyla gelir elde etmeleri sağlanmaktadır.
En yaygın olarak türü Teminat mektuplarıdır. Resmi kurumlara, gerçek ve tüzel kişilere hitaben, belirli bir işin, teslimin ya da taahhüdün, belirlenen süre ve şartlar uyarınca yerine getirileceği, getirilmezse yerine getirecek olan iş, teslim ve taahhüdü üstlenen tarafın ödemesi gereken tutarın banka tarafından kayıtsız şartsız ödeneceğine ilişkin verilen garantilerdir. Teminat mektupları müşterinin talebine göre TL/YP olarak düzenlenebilir.
Teminat mektupları konusuna, süresine, mektubun para cinsi gibi özelliklerine göre sınıflandırılır.
- Konusuna göre Teminat Mektupları dört tiptir;
o Geçici Teminat Mektubu: Talep edilen mektubun konusu ihaleyi alması durumunda kesin teminatı vereceği ve sözleşmeyi imzalayacağını garanti etmeye yönelik ise bu Geçici Teminat Mektubu’dur.
o Kesin Teminat Mektubu: Müşterilerin ihaleyi alması durumunda kendisinden işlerin sözleşme şartlarına uygun olarak yapılacağını taahhüt eden Kesin Teminat Mektubu istenir. Burada müşterinin işi yapmaması ya da sözleşmeye aykırı bir şekilde yapması halinde idarenin uğrayacağı zarar garanti edilmiş olur.
o Avans Teminat Mektubu: İhaleyi alan müşteriye kurumca işi gerçekleştirmeden önce yapılacak ödemeler varsa, geriye iadesinin bankaca teminat altına alınması amacıyla Avans Teminat Mektubu talep edilebilir.
o Serbest Konulu Teminat Mektupları ise; genellikle belirli bir metne bağlı olmayan, metni muhatabın istediği şekle göre hazırlanan mektuplardır.
- Süresine göre Teminat Mektupları iki tiptir;
o Eğer talep edilen mektup için belirli bir vade belirtiliyor ise, buna Süreli Teminat Mektubu diyoruz. Belirtilen vadeye kadar bu mektubun tazmininin yazılı olarak bankadan istenmesi halinde teminat mektubundaki meblağ muhataba ödenir.
o Ağırlıklı devlet kurumlarına hitaben verilen geçici/kesin teminat mektuplarında vade olması istenmez. Bu mektupları da Süresiz Teminat Mektupları olarak adlandırıyoruz.
- Son olarak Harici Garanti ve Kontrgaranti
o Harici Garanti, yurt dışındaki bir muhataba hitaben; bir malın teslimi, bir borcun ödenmesi, bir işin yapılması gibi konularda YP cinsiden düzenlenen teminat mektuplarıdır.
o Kontrgaranti ise, bankanın yapacağı bir ödemeyi başka bir bankanın güvencesi altına alarak güvenceyi veren bankaya bu ödemeyi gerçekleştireceğine dair güvence vermesidir.
Gayrinakdi Krediler: Referans Mektubu, Niyet Mektupları, Akreditif ve Aval Nedir?
Referans Mektubu: Bu mektuplar kurumlara hitaben hazırlanır. Bu belgelerde müşterinin onaylı kredileri, bunların ne kadarının kullanıldığı ne kadarının kullanıma hazır olduğu ve mevduat durumu belgelenir.
Niyet Mektupları, belirli bir muhatap kuruluşa hitaben düzenlenir. İçeriğinde belirlenmiş koşulların gerçekleşmesi durumunda, bankanın mektup içinde adı geçen kuruluşu finanse edeceğini açıklar.
Akreditif: Özellikle dış ticaret işlemi yapan müşterilerin en çok talep ettiği gayrinakdi kredi türlerinden biridir. Akreditifler, iki ayrı ülkedeki birbirini tanımayan ve ticari ahlakını ve ödeme gücünü bilmeyen iki firmanın mal alışverişlerinde kolaylık sağlamak üzere kullanılır. Tarafların, aralarında yaptıkları sözleşmenin şartlarının yerine getirilmemesi nedeniyle zarar görmelerini önlemek amaçlı bir ödeme taahhüdüdür.
Kabul ve Aval Kredileri… En sık kullanılan gayrinakdi kredilerdendir. Alıcı ve satıcı arasında yapılan anlaşma gereği vadeli bir satış söz konusu ise satıcı (ihracatçı) vesaikle birlikte ithalatçı üzerine çekilen bir poliçe ibraz eder. İhracatçı mal bedelinin ödenmesini garanti altına almak veya gelecek poliçenin iskonto edilebilmesi için ithalatçının bankasının poliçeye garanti (aval) vermesini ister. Bankanın poliçenin vadesinde ödeneceğinin garantisinin verilmesi krediyi oluşturmaktadır. Firmaya Gayrinakit Kabul Kredisi limiti tanımlanması gerekir. Kredinin vadesi, poliçe vadesine eşit olmalıdır. Aval işlemlerinde ödeme vadesinde firma ödemeyi yapamasa da banka ödemeyi yapmakla yükümlüdür.
